مزایا و معایب وجود و ساخت مال‌ها در ابرشهرها

«آغاز دوران ساخت نسل جدید مراکز تجاری» شاید بهترین جمله‌ای باشد که بتوان در تعریف ساخت مراکز تجاری حدود یک دهه پیش به کار برد. دیگر دوران پاساژسازی سرآمده است و اگر تا چند سال پیش مراکز تجاری مدرن به پاساژهایی مانند «میلاد نور»، «گلستان»، «تیراژه» و نهایتا «تندیس» گفته می‌شد، حالا عصر «مال»هایی مانند «سام سنتر»، «کورورش»، «پالادیوم»، «ارگ تجریش» و... فرا رسیده است و حتی پروژه‌های در حال ساخت فراوانی نیز در نیاوران، فرمانیه، شهرک‌غرب و... در حال ساخته شدن‌اند و به زودی رونمایی خواهند شد. ساخت چنین مراکز مدرنی که تنها جایی برای خرید کردن نیست و می‌توان یک روز تفریحی را در آن سپری کرد بیشتر مانند یک بهشت تمام عیار برای خانواده‌ها و افرادی است که دل‌شان می‌خواهد در یک محیط مفرح بدون هیچ گونه دغدغه‌ای سپری کنند. چون هم برای‌شان سرگرمی است، هم تفریح و هم خرید. مراکزی که در آن رستوران‌های زنجیره‌ای، شهربازی، سینما و... مانند آهن‌ربایی مردم را به سمت خود جذب می‌کنند.

همچنین ظاهر شیک و منحصربه فرد آنها موجب می‌شود تا بسیاری از کسانی که به دنبال تنوع‌اند به سراغ آن بیایند و شاید به نوعی موجب رونق و کسب و کار هم بشوند. سردرآوردن چنین «مال»هایی در عصر جدید  می‌تواند اثرات مثبت و منفی را هم با خود به همراه داشته باشد که در ادامه به بررسی این اثرات آن خواهیم پرداخت. «مال»هایی که نه تنها در پایتخت بلکه در بسیاری از ابرشهرهای کشور در حال رشد و پیش‌رویی هستند و روز به روز به تعداد آنها اضافه می‌شود.

اثرات مثبت:

 شهر را به سمت مدرن بودن سوق می‌دهد: شهری که در خود چنین مراکزی داشته باشد علاوه بر اینکه بر زیبایی بصری شهری اضافه می‌کند باعث می‌شود تا کم‌کم شباهت‌هایی به شهرهای بزرگ پیشرفته هم پیدا کند. گامی که اگر درست برداشته شده باشد می‌تواند بسیار هم خوب باشد.

 جایی برای تفریح: «مال»ها دیگر تنها جایی برای خرید کردن و به قول معروف پاساژگردی نیست. جایی است که شما علاوه بر خرید کردن می‌توانید ساعاتی را برای تفریح نیز در آن بگذارنید. اختصاص دادن بخش بزرگی از این مراکز تجاری برای رستوران‌های زنجیره‌ای، شهربازی، سینما و... برای بسیاری از مردم آنقدر خوب و هیجان‌انگیز است که باعث می‌شود برای یک بار هم شده تجربه حضور و استفاده از امکانات آن را تجربه کنند.

وجود پارکینگ: یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌های ما برای رفتن به جایی با خودروی شخصی، پیدا کردن جای پارک بعد از آن است. «مال»ها با در نظر گرفتن پارکینگ‌های طبقاتی و ظرفیت بالا باعث شده‌اند تا مردم هرچه بیشتر ترغیب شوند که به این مراکز بیایند چون می‌توانند ماشین‌شان را در جایی مطمئن قرار داده و به تفریح و خریدشان بپردازند.

 برندها همه جمع‌اند: کسانی که علاقمند به خرید برندهای مختلف‌اند بدانند که اکثر آنها در این مراکز مدرن تجاری دور هم جمع هستند و آنها می‌توانند با بررسی و مقایسه آنها آنچه که دوست دارند تهیه کنند.

اثرات منفی:

ایجاد ترافیک: مهم‌ترین اثر منفی چنین مراکز مدرنی ترافیک است. چون دیگر بسیاری مقصدشان به سمت مرکز تجاری است؛ به خصوص آخر هفته‌ها. وجود ماشین‌های زیاد علاوه بر افزایش بار ترافیکی، موجب آلودگی هوا و آلودگی صوتی نیز خواهد شد و ساکنان آن منطقه را هم عاصی خواهند کرد.

نبود جای پارک: با وجود ساخت پارکینگ‌های چند طبقه باز هم ماشین‌های زیادی هستند که نمی‌توانند در پارکینگ مال‌ها جای پارک پیدا کنند. چون ظرفیت پارکینگ‌ها به خصوص در آخرهفته‌ها کمتر از میزان ماشین‌هایی است که در شهر تردد می‌کنند و به همین خاطر بسیاری از آنها یا نمی‌توانند جای پارک پیدا کنند یا مجبور می‌شوند در کوچه پس کوچه‌ها پارک کنند و باز هم این ساکنان منطقه‌اند که از شلوغی و تردد بسیار در محل زندگی‌شان شاکی و ناراضی هستند.

گران شدن کالاها: مراکز مدرن تجاری از یک طرف در مناطقی از شهر ساخته شده‌اند که به عنوان مناطق بالای شهری شناخته می‌شوند. از سوی دیگر بابت ساخت آنها هزینه بسیار زیادی شده است. نکته دیگر وجود نمایندگی‌ها و برندفروشی‌های معتبر است که بار ارزشی کالاها را تا حدودی بالا برده است. تمام این موارد موجب می‌شود تا هزینه خرید و اجاره هر مغازه این مراکز بسیار بالا برود و کسانی که در این مراکز مشغول به فروش کالاهای‌شان هستند قیمت کالاهای‌شان را بالاتر ببرند که این موضوع باتوجه به هزینه‌ها و بالا بودن قیمت ارز و دشواری واردات این کالاهای تقریبا گران‌قیمت طبیعی خواهد بود. در هر صورت عده‌ای هم معتقدند کسی که وارد چنین مراکزی می‌شود باید بابت حضور در چنین محیط و فضایی هزینه آن را هم پرداخت کند چون برای ساخت و قرار دادن تمام مجموعه‌ها در کنار هم هزینه بسیاری صورت گرفته شده است.

بی‌رونقی پاساژها و مغازه‌های کوچک‌تر: «مال»ها برای هرکسی خوب باشد؛ اما برای پاساژها و مغازه‌های تک و کوچک چندان خوب نیست. چون رونق بازار آنها گرفته می‌شود و مردم دیگر ترجیح‌شان این است به جای رفتن به آن مراکز، وارد «مال»های مدرن و خاص شوند.

در حال حاضر در بسیاری از نقاط ابرشهرهای کشور، مجتمع‌های تجاری مدرنی به وجود آمده‌اند که می‌شود به راحتی یک روز را در آن گذراند. این مراکز تجاری به خاطر خدمات وسیعی که می‌دهند بسیار ارزشمند و قدرتمندند و ارزش‌شان به اندازه یک شهرک صنعتی و هتل بزرگ خواهد بود که برای مردم هم خوشایند است. در طول دهه‌های گذشته، سرمایه‌گذاری در بخش ساخت و ساز در تهران و کلان شهرها خوب و تضمین شده بوده؛ برای همین هم هرکس سرمایه قابل توجه‌ای داشت آن را به این سمت سوق داد. البته همین موضوع نیز باعث شده در برخی مناطق شاهد آن باشیم که مراکز تجاری مازاد شکل گرفته و وضعیت سکونتگاه‌ها را هم بر هم زده‌اند. در نتیجه لازم است تا برای ساخت چنین مراکزی، ابتدا مطالعات و توجیهات مناسب مانند موارد ترافیکی، آمد و شد مخاطبان، پارکینگ‌ها، دسترسی‌ها، کاربری‌ها، پدافند غیر عامل و... در نظر گرفته شود؛ اما متاسفانه در بسیاری از موارد این مسائل مورد غفلت واقع شده و در حد صحبت باقی می ماند و بعد از ساخت مورد انتقاد و تذکر و... از سوی شهرداری، شورای شهر و شهروندان قرار می‌گیرند که دیگر بی‌فایده است. برای همین توجه به چنین موضوعی بسیار حائز اهمیت است تا در نهایت هم رضایت شهروندان و هم سازندگان را به همراه داشته باشد.