ارتباط تنهایی و شبکه های مجازی

«دائما در اتاقم بودم و داشتم با گوشی‌ام در اینستاگرام و تلگرام می‌چرخیدم. اصلا تا شب از اتاق بیرون نیامدم.»، «کسی نیست با او حرف بزنم. در کانال‌ها می‌چرخم.»، «حوصله حرف زدن با کسی را ندارم. سرم داخل گوشی است و با کسی کاری ندارم.»، «اینستاگرام هست نیاز نیست از کسی سراغ بگیریم. معلوم است دارند چه کار می‌کنند.»، «شده یک روز کامل مامان و بابایم را نمی‌بینم و آنها هم سرشان گرم گوشی‌هایشان است.» و... اینها جملاتی است که شاید از زبان بسیاری شنیده باشید. کسانی که ترجیح می‌دهند در دنیای مجازی‌شان باشند تا بخواهند ببیند در دنیای واقعی‌شان چه می‌گذرد. تقریبا همه ما در این چند سال اخیر در شبکه‌های اجتماعی عضو هستیم و شاهد استفاده بیش از حد از تلفن همراه و اینترنت‌ایم. همین استفاده‌های بی‌رویه از شبکه‌های اجتماعی باعث تغییری در سبک زندگی‌مان شده به طوری که گاهی اوقات احساس تنهایی می‌کنیم و وقتی به خودمان می‌آییم که می‌بینیم کسی دور و برمان نیست. چرا به این روز افتاده‌ایم؟ چرا دیگر کمتر دور هم جمع می‌شویم؟ چرا دیگر از هم سراغ نمی‌گیریم؟ چرا با رفتن در دنیای مجازی زمان را فراموش می‌کنیم و تا به خودمان می‌آییم می‌بینیم کل روز در این فضا بوده‌ایم؟ آیا فضای مجازی در این حد ما را اجتماع گریز و تنها بار آورده است؟

کاربران فضای مجازی هر روز بیشتر از دیروز احساس تنهایی می‌کنند. ابراز احساسات‌ را با شکلک‌ها بیان کرده، حرف‌ها را با گذاشتن کامنت در زیر پست‌ها به گوش یکدیگر می‌رسانیم و با لایک کردن به طرف مقابل‌مان می‌فهمانیم که پست شما را دوست داریم. در گروه‌های وایبر، واتس‌اپ، لاین و شبکه‌های دیگر بسیاری افراد دور هم جمع شده‌اند و هر وقت که یک تجربه جدید کسب می‌کنیم از آن عکس می‌گیریم و با دوستانمان به اشتراک می‌گذاریم. برای خوشحال کردن‌شان مطالب بامزه به هم ارسال می‌کنیم، دوستانی که امکان دارد به جز چند نفر بقیه آنها را یکبار هم ندیده باشیم. بزرگ‌ترین دغدغه این روزهای بسیاری از ما داشتن دنبال‌کننده‌ها و لایک‌های بیشتر است. اتفاقی که این روزها بسیار زیاد موضوع مورد علاقه فیلمنامه‌نویسان شده است. فیلم‌هایی که به فضای مجازی می‌پردازد و نشان می‌دهد بسیاری از ما در آن گرفتار شده‌ایم؛ بدون آنکه بدانیم این تارعنکبوت تمام تن‌مان را فرا گرفته است.

دوستی‌های مجازی با چاشنی خرده شیشه

چه بپذیرید چه نپذیرید به هر حال بودن در فضای مجازی شما را تنهاتر می‌کند. همین احساس تنهایی‌هاست که باعث می‌شود بسیاری در فضای مجازی به دنبال دوستی‌هایی باشند که شاید سرانجام خوشایندی را به همراه نداشته باشد. با آنها درد و دل می‌کنیم. از خصوصیات اخلاقی‌مان برایشان می‌گوییم و دوست مجازی ما هم خودش را برای‌مان معرفی می‌کنند. از اخلاق و رفتار خوبش می‌گوید، چهره زیبایش، وضع مالی و کلی حرف و حدیث دیگر که طرف مقابلش را با حرف‌هایش شیفته خود می‌کند و دیگر نتیجه‌اش مثبت خواهدبود یا منفی بستگی به دو طرف دارد که کدام شان شیشه خورده بیشتری دارند و با چه هدفی می‌خواهند تنهایی طرف مقابل‌شان را پُر کنند.

سرها همچنان در گوشی است

وقتی سوار اتوبوس می‌شویم هم دیگر خبری از حضور دسته جمعی نیست. همه در دنیای خودشان هستند. گوشی به دست یا وب‌گردی می‌کنند یا در شبکه‌های اجتماعی هستند یا عکس‌هایی که انداخته‌اند را مرور می‌کنند یا ... هرچه هست در این دنیای واقعی نیستند. همه سرها در گوشی‌شان است تا به مقصد برسند. البته اگر حواس‌شان جمع باشد و ایستگاه مدنظر را رد نکنند! همچنین وقتی سر کار هم هستیم در لا به لای کار با رایانه محل کارمان هم به فروشگاه‌های اینترنتی سر می‌زنیم و اگر کالایی نیاز داشته باشیم آن را خرید می‌کنیم.

خطر تکنولوژی و فرزندان

متاسفانه کودکان هم کم‌کم وارد دنیای مجازی شده‌اند. این روزها خانواده‌ها به تبلت به چشم اسباب‌بازی نگاه می‌کنند، بچه‌ها آنقدر غرق بازی‌های این وسیله می‌شوند که غذا خوردن هم از یادشان می‌رود. کودکانی که با  فعالیت کم‌شان بازی‌های حرکتی نمی‌کنند و یکجا نشسته و سرشان پایین است و در تبلت و گوشی‌های هوشمند مشغول بازی هستند. این در حالی است که در کشورهای پیشرفته چندان به فرزندان خود اجازه استفاده از این وسایل را هم نمی‌دهد و جابز می گوید: «ما خطر تکنولوژی برای نسل‌ها را می‌دانیم، نمی‌خواهم این اتفاق برای فرزندان خودم بیافتد.»

تنهایی و مرگ زودرس

احساس تنهایی به اندازه مصرف سیگار برای سلامتی مضر است و در واقع تحقیقات نشان می‌دهد که احساس تنهایی درازمدت و طولانی تا 14 درصد احتمال مرگ زودرس را افزایش می‌دهد. افراد تنها در درازمدت به خاطر اندوه و استرس مداوم ناشی از تنهایی که به بدنشان وارد می‌شود، دچار مشکلات جسمی مشخص و قابل توجهی می‌شوند. حتی یک دوره کوتاه احساس تنهایی روی سیستم ایمنی بدن تاثیر دارد. برای مثال دانشجوهای جدیدالورود دانشگاه که نسبتا تنها هستند و در خوابگاه به سر برده از خانواده دورند در مقایسه با دانشجوهای دیگر با ارتباطات بیشتر، واکنش ایمنی ضعیف‌تری نسبت به ویروس آنفلونزا دارند. مطالعات گذشته نشان داده‌اند که کاربران جوانی که بیش از دو ساعت در روز را صرف مشاهده و پیمایش صفحات شبکه‌های اجتماعی می‌کنند بیشتر از سایرین به بیماری‌ها و مشکلات روانی مبتلا می‌شوند.

ارتباط‌هایی که تنهایی می‌آورد

از نگاه رفتارشناسی، برقراری ارتباط با دیگران به یکی از سه طرق کلامی، نوشتاری یا اشاره‌ای است. در صورت ارتباط کلامی گفتمان یا به صورت مونولوگ است، یعنی یک سویه  یا دیالوگ است یعنی به صورت دوسویه. در ارتباط نوشتاری هم اگر چه برقراری ارتباط امکان‌پذیر است؛ اما چون دیداری اتفاق نمی‌افتد یا دیدار از طریق وب‌کم مقدور است، ارتباط  کامل نمی‌شود؛ چراکه عدم ارتباط چشمی و حس حضور فیزیکی، مدام نقص این رابطه را گوشزد می‌کند. بنابراین می‌توان گفت متاسفانه بسیاری از افراد از فرط تنهایی به این شبکه‌ها پناه برده‌اند و برخی نیز به خاطر استفاده مفرط از آن تنها می‌شوند. اگرچه این شبکه‌ها در ابتدای امر تنها به خاطر برقراری ارتباط رایگان و آسان با دیگران تعبیه شده و بسیار هم مورد استقبال کاربران قرار گرفت، اما در دراز مدت عامل انزوا، تنهایی و افسردگی است و چه بسا بسیاری از کاربران این شبکه‌ها یا در نیمه راه یا در انتهای مسیر تنهایی قرار دارند.

شبکه‌های اجتماعی؛ جلوه‌ای نو از تنهایی

بسیاری از ما تصور می‌کنیم تنهایی یعنی جدایی فیزیکی از دیگران؛ این درحالی است که با چنین تعریف ساده‌ای، هرگز ماهیت خطرناک و زیان‌آور این وضعیت را مورد توجه قرار نمی‌دهیم و این حالتی نیست جز آنکه افراد به این باور برسند روابط اجتماعی آنان معنایی کمتر از آنچه باید باشد، دارد. درک این احساس نتیجه‌ای  جز پریشانی و نگرانی عمیق در فرد نخواهد داشت. امروزه افراد در میان دریایی از ارتباطات موجود در سایت‌های شبکه‌های اجتماعی به زحمت شنا می‌کنند و منطق هم می‌گوید ارتباطات اجتماعی فراوان راه گریز از تنهایی، افسردگی و اندوه است و هر چه میزان تماس‌ها و ارتباطات بیشتر باشد، احتمال پیدا کردن روابط خوشایند و لذت‌بخش بیشتر می‌شود، اما آیا این موضوع حقیقت دارد؟! به جرات می‌توان گفت ارتباطات در شبکه‌های اجتماعی، جلوه‌ای نو از تنهایی است. بسیاری از مطالعات درباره افرادی که از اینترنت به منظور تعامل اجتماعی استفاده می‌کنند نشان داده است که آنها روز به روز نسبت به قبل تنهاتر می‌شوند، چراکه اجتماعی شدن آنلاین در شبکه‌های مجازی فقط به منظور فرار فرد تنها از آشفتگی و بیقراری‌های روابط در دنیای واقعی است. به بیان دیگر می‌توان گفت تنهایی مقدمه و پیشایند عضویت در شبکه‌های اجتماعی خواهد بود.

بیایید درست استفاده کنیم تا تنها نشویم

هیچ‌کس نمی‌تواند مانع پیشرفت تکنولوژی شود، هیچ‌کس نباید از این شبکه‌های اجتماعی به دور بماند، به‌روز بودن خیلی مهم و ضروری است. حضور در گروه‌های وایبر، واتس‌اپ و لاین خوب است در صورتی‌که زمانبندی کنیم و به اشتراک‌گذاری مطالب و محتواهای مناسب بپردازیم. همه ما با توجه به شغلی که داریم باید اطلاعات خودمان را در آن حوزه افزایش دهیم و شبکه‌های اجتماعی، سایت و خبرگزاری‌ها بهترین منابع برای این منظور هستند اما فقط کافی است که طرز استفاده از آنها را بدانیم و به صورت 24 ساعته در این شبکه‌ها حضور نداشته باشیم. چون خانواده، زن و شوهر و فرزندان هم سهمی از این زندگی دارند و ما باید به رشد و پیشرفت خود و خانواده‌مان کمک کنیم.